سکینه(س) و ازدواج با مصعب بن زبیر

یک پرسش: وقتی مجموعه‌ی «مختارنامه» به‌پایان رسید و نقش مصعب بن زبیر را در قتل مختارثقفی مردم مشاهده کردند، این سؤال در اذهان به‌وجود آمد که چگونه سکینه‌^(س) دختر امام حسین^(ع) حاضر شده همسری مصعب، قاتل انتقام‌گیرنده از قاتلان پدرش را بپذیرد. این روزها با بازپخش این مجموعه و حال و هوای ماه محرم، دوباره مردم سؤال‌شان را تکرار می‌کنند و به‌دنبال جواب هستند. در این خصوص با استفاده از منابع تاریخی تلاش می‌کینم پاسخی مختصر حضور شما پرسشگران تقدیم کنیم.

معرفی کوتاه: منابع تاریخی، حضرت سکینه^(س) را به‌عنوان یکی از دو یا چهار دختر امام حسین^(ع) نام برده‌اند. ـ بعضی امام حسین^(ع)‌ دارای شش و بعضی یازده فرزند نوشته‌اند ـ نام مادرش رباب دختر امروالقیس مادر حضرت علی‌اصغر بوده است. تاریخ تولدش مشخص نیست، لیکن وفات وی را در پنجم ربیع‌الاول 117هجری با هفتاد و پنچ سال سن در مدینه نوشته‌اند. بر این اساس ایشان در کربلا دختری نوزده ساله بودند. از این بانو روایاتی چون مکالمه با امام حسین^(ع) در روز عاشورا، شرح خوابی در دربار یزید، شرح ملاقات پیرمرد شامی با امام سجاد^(ع)، معرفی چهره‌ی پلید یزید و بنی امیه و احتجاجی با دختر عثمان نقل شده است.

تخریب بانو در اخبار مغرضین: موضوع ازدواج وی با مصعب بن زبیر ـ‌ قاتل مختار ثقفی ـ و یا ازدواج‌های مکرر بانو با افراد دیگر از مواردی است که به‌نظر می‌رسد دشمنان اهل بیت(ع) برای ضربه زدن به نهضت کربلا و بازسازی چهره‌ی رهبران‌شان با استناد به روایت بعضی از افراد معلوم الحال در منابع تاریخی و روایی بیان کرده‌اند. این اخبار چنان ضدونقیض است که نمی‌توان به‌آنها اعتماد و براساس آنها به‌طور دقیق اعلام نظر کرد. در این مختصر چهار منبع را که از منابع اصلی این روایت‌ها به‌شمار می‌روند معرفی می‌کنیم:

ـ ابوالفرج اصفهانی در کتاب الاغانی به نقل از زبیر بن بکّار موضوع ازدواج مکرر بانو را از عمویش مصعب نقل می‌کند. این خبر را ابن خلّکان در وفیات الاعیان، ابن سعد در طبقات الکبری و ابن جوزی در تذکره الخواص با نقل‌های مختلف نوشته‌اند. در بررسی دقیق این روایت‌ها می‌توان به‌خوبی فهمید که سازندگان این اخبار هدف خاصی را دنبال می‌کردند؛ به‌طور نمونه گاهی او را دارای دو فرزند از معصب و گاهی یک فرزند نوشته‌اند. بیشتر راویان این مطالب زبیری‌ها هستند که به‌دلیل عدم همراهی‌ عبدالله بن زبیر با امام حسین^(ع)، سنگر گرفتن در کعبه و باعث تخریب آن شدن و اقدام معصب بن زبیر در قتل مختار به‌عنوان کشنده‌ی قاتلان امام حسین^(ع) برای توجیه و تطهیر آل زبیر ساخته و پرداخته‌اند.

نکته: البته با توجه به اخبار و روایت‌هایی که از اوضاع اجتماعی آن روز جامعه‌ی عرب به‌ویژه حجاز در دست است، در صورت انجام چنین ازدواجی ـ که گاهی هم به اجباری بودن آن در بعضی روایات اشاره شده است ـ چندان نمی‌شود خرده گرفت. در نظر نگرفتن جایگاهی برای زن در انتخاب همسر، اجبار زنان به ازدواج، رایج بودن ازدواج‌های قبیله‌ای، ازدواج پیامبر^(ص) حتی با مخالفین مثل دختر ابوسفیان، ازدواج دختر هفت یا نه ساله با مرد پنجاه ساله، ازدواج‌های مصلحتی‌ و صدها نمونه از این قبیل می‌تواند بیانگر بینش مردم آن روز در انتخاب همسر و یا بهتر بگوییم جایگاه زن در جامعه باشد. از سوی دیگر مصعب بن زبیر مردی زیبا، پرنفوذ، جنگجو، فرزند پسر عمه‌ی پیامبر^(ص) و علی^(ع) بود و در صورت صحت روایات مبنی بر ازدواج وی با حضرت سکینه^(س) براساس ازدواج فامیلی و قبیله‌ای اشکالی نمی‌تواند داشته باشد.

جالبه: نظر شما خواننده‌ی محترم را هم در این خصوص بدانیم.